‘When he is himself, he makes the greatest impression.’
De oorlog in Oekraïne duurt al bijna vier maanden. Het wordt al bijna ‘gewoon’: steeds minder ‘breaking news’, pushberichten en hoofdletters op Teletekst pagina 101. En ook de toespraken van president Wolodymir Zelensky vallen steeds minder op. Hoe anders was dat aan het begin van de lente. Zijn retorische rondreis langs Europese parlementen en dagelijkse videospeeches oogstten wereldwijd bewondering.
De underdog
Hoe kwam dat? In de eerste plaats speelden de omstandigheden een grote rol: Zelensky werd in de rol van underdog geplaatst door een agressieve, meedogenloze vijand. Maar dat maakte hem niet automatisch tot een effectieve spreker. Want de vraag is vervolgens: hoe ga je met die rol om?
Het profiel dat TIME Magazine over Zelensky schreef[1], biedt een aardig inkijkje. Al vanaf het begin van de oorlog begreep de president dat hij een specifieke rol had: niet die van militair strateeg (daar had hij generaals voor), maar die van communicator: een symbolische vertegenwoordiger van zijn land die in staat is om de aandacht van de wereld te trekken en vast te houden. Dat doorleefde besef van zijn taak besloot hij elke dag consequent te belichamen.
President of acteur?
In het begin kon dat alleen met woorden, aangezien Zelensky en zijn regering zich verschansten in de regeringsgebouwen van Kyiv. En daar zat een risico in, zag ook zijn staf. Als oud-acteur deed Zelensky soms iets teveel zijn best. ‘Dan was hij ineens de acteur die de president speelt’, aldus een adviseur. ‘Ik geloof niet dat dat ons helpt.’
Als je wilt weten hoe dat er precies uitziet, kijk dan eens op Netflix naar de serie Servant of the People. Vrolijke Oekraïense slapstick, waarin een geschiedenisleraar per ongeluk president wordt, nadat zijn tirade tegen de corrupte politiek wordt opgenomen door een leerling, online gezet en meteen viraal gaat. De serie – met Zelensky als onhandige, naïeve president – werd razend populair en bracht hem er zelf toe om in 2019 presidentskandidaat te worden. And the rest is history.
Uitgeput en zonder masker
Zelensky’s acteurservaring zat dus – in die eerste weken van de oorlog – vooral in de weg, merkten zijn adviseurs. Maar ook hier ‘hielpen’ de omstandigheden hem een handje. Want de president sprak juist met de meeste overtuigingskracht als hij niet acteerde. Als hij uitgeput is valt het masker af, schrijft TIME. ‘Als hij moe is, kan hij niet acteren. Dan kan hij alleen zeggen wat hij voelt en denkt. Als hij zichzelf is, maakt hij de meeste indruk als een integere en menselijke leider.’
Vóór de oorlog had Zelensky het al niet makkelijk als president. Hij blonk niet uit in het dagelijkse politieke spel en had moeite om zijn grote ambities om te zetten in actie. De oorlog maakte het alleen maar moeilijker: je ziet aan zijn optredens dat het hem zwaar weegt: de verantwoordelijkheid, de oorlogsdoden, de verwoestingen.
Ethos, logos, pathos
Maar in die omstandigheden staat zijn ‘rol’ als communicator als een huis. Zijn cv helpt daarbij: als acteur weet hij hoe je een karakter belichaamt (ethos). Als komiek weet hij hoe je je eigen emoties overbrengt (pathos). Als jurist weet hij hoe je krachtig redeneert (logos).
Als speechschrijver is het leerzaam om zo ook het karakter van je eigen spreker te observeren: welke rol heb je en hoe kun je die effectief belichamen? Welke kwetsbaarheid en emotie toon je daarbij van jezelf? Hoe blijf je daarbij – in je woorden – dicht bij jezelf?
Niet om daarmee Zelensky of andere grote sprekers te kopiëren. Maar om overtuigingskracht te vinden in de echtheid van ‘jouw spreker. Want de kern is soms simpel: ‘When he is himself, he makes the greatest impression.’
Ben jij een rijksambtenaar en schrijf jij regelmatig (spreek)teksten voor je bewindspersoon of bestuurder? En wil je meer weten over de kracht van woorden en overtuigende speeches? Tijdens de vaktraining Speechschrijven worden in vier dagen alle elementen van overtuigend schrijvenén spreken behandeld: van de klassieke retorica tot schrijven voor het oor en het adviseren van je spreker. De training wordt gegeven door Jan Sonneveld (BySpeech) en Natalie Holwerda-Mieras (Nobbe Mieras) en start op maandag 19 september.Je kunt je hier aanmelden.
