Pieter Omtzigt: de kracht van zwakte (en de kleine lettertjes)

“Het afgelopen jaar is buitengewoon intensief geweest en dat betekent dat ik, om gezondheidsredenen, de komende weken meer op de achtergrond werk en even minder in de spotlight”

Met dit bericht deed Pieter Omtzigt 11 september tijdelijk een stap terug. Het was niet de eerste keer dat dit gebeurde. Omtzigt nam in 2021 ook al een maandenlange pauze van zijn werk vanwege een opgelopen burn-out. Hij is dus opnieuw overwerkt en het is niet bekend hoe lang hij uit de running is. Het leiderschap van de NSC-oprichter staat volgens zijn fractie niet ter discussie, maar het roept bij mij wel vragen op. Want wat gebeurt er met de beeldvorming als je als leider tot twee keer toe het werk moet neerleggen vanwege overbelasting? Zien mensen je anders, en zo ja: wat verandert er?

Ik besloot een poll op LinkedIn te plaatsten en liet deze een paar dagen openstaan:

Alhoewel deze methode natuurlijk niet bijster wetenschappelijk is, vond ik de uitkomsten toch interessant. Driekwart van de respondenten schat de beeldvorming ongunstig in en kiest voor ‘zwak’ of ‘incapabel’. De rest kiest ofwel voor het gunstiger ‘benaderbaar’ ofwel voor ‘anders’ en spreekt via de comments hun bewondering uit:

“…authentiek leider die zijn eigen grenzen durft te erkennen en bewaken.”
“…een wijze stap, hij oogt krachtig”
“…zijn bevlogenheid vergt moed en heeft, zo blijkt ook nu, een prijs.”

Zwakte en authentiek leiderschap

Deze schrijvers zijn ervan overtuigd dat Omtzigt er goed aan doet om zijn werk neer te leggen, en dat zijn transparantie zijn leiderschap juist versterkt. Maar weten we wat openlijke kwetsbaarheid met je leiderschap doet? Wanneer werkt het voor je, en wanneer tegen je?

Onderzoek van Jiang, Kouchaki en John toont inderdaad aan dat het tonen van zwakheid de perceptie van authenticiteit kan bevorderen, wat inhoudt dat leiders die alleen hun sterke punten laten zien een kans missen. Hoe hoger de status van de onthuller, hoe sterker de positieve resultaten.

De resultaten van dit onderzoek lieten consistent zien dat leiders die hun zwakheden onthulden werden gezien als authentieker, maar niet minder competent of warm. Het delen van gebreken resulteerde dus in voordelen zonder duidelijke nadelen. Tot zover lijken de fans dus gelijk te krijgen: het tonen van zwakte kan in je voordeel werken.

Maar er zijn (helaas) ook een paar kleine lettertjes. De onderzoekers noemen er drie:

Het tonen van zwakte werkt als er wat op het spel staat

Het is niet alleen belangrijk dat je je ware zelf deelt, maar ook dat je dat doet wanneer er veel op het spel staat. Het mag dus niet te makkelijk of comfortabel zijn. Wat dit betreft zit het bij Omtzigt wel goed.

Het tonen van zwakte werkt niet gunstig bij ernstige tekortkomingen

Het onthullen van zwakheden pakt alleen gunstig uit als het gaat om relatable human foibles: herkenbare menselijke zwakheden. Het werkt niet voor het onthullen van ernstige tekortkomingen, zoals het krijgen van een paniekaanval tijdens een toespraak. De grote vraag is natuurlijk wat de onderzoekers precies met relatable bedoelen en of langdurige uitval vanwege een burnout hier ook onder valt. Zo ja dan ziet het er niet goed uit voor Omtzigt.

Het tonen van zwakte werkt alleen als het vrijwillig gebeurt

Het laten zien een zwakte blijkt op zich niet genoeg om een leider authentiek te laten lijken: de zwakte moet vrijwillig onthuld worden. Dat zit zo: bij het trekken van conclusies houden we altijd rekening met iemands intenties. Als een leider zwakte deelt omdat het moet of omdat hij “betrapt” is, raakt deze intentie vertroebeld en pakt het minder gunstig uit.

Hierbij moest ik direct denken aan een ander markant moment van Omtzigt: er verschenen onlangs berichten over de manier waarop hij de gesprekken binnen de coalitie over de begroting zou hebben gevoerd. Vijftien anonieme bronnen meldden hij in huilen was uitgebarsten en verschillende keren boos was weggelopen.

Tijdens een televisie-interview met Sven Kockelmann wilde hij vervolgens niet ingaan op vragen over deze berichten. Maar direct na dit gesprek moest Omtzigt zich volgens bronnen een uur lang afzonderen om bij te komen. Zijn kwetsbaarheid werd in al deze gevallen dus niet vrijwillig onthuld, en ook dit zou ongunstiger voor hem uit kunnen pakken.

Hoe je het ook wendt of keert: ik denk dat we Pieter Omtzigt anders zijn gaan zien de afgelopen weken. En het zal gevolgen hebben voor zijn positionering. De Spindoctors vroegen zich onlangs in hun podcast af hoe Omtzigt zijn zwakte het beste kon framen. Zij adviseerden het frame dat hij niet van Teflon is zoals andere politici, maar dat het hem wat doet. Of hij zijn kwetsbaarheid op deze manier kan kapitaliseren moet nog blijken. Want zwakte is dus niet in alle gevallen een kracht, en het loont om de kleine lettertjes te lezen.