Eind december vroegen we onze lezers om online drie bekende Nederlanders te scoren op warmte en competentie: Linda de Mol, Thierry Baudet en Willem-Alexander. We wisten het bijna zeker: Linda de Mol zou het hoogst zou scoren op warmte. Maar tot onze verbazing kwam niet zij, maar koning Willem-Alexander met een dikke 7,5 als grote winnaar uit de bus. Terwijl we hem zelf nou niet direct de meest sprankelende kandidaat vonden.
Kijk maar eens naar zijn jaarlijkse kersttoespraak. Toegegeven, dit jaar stond Willem-Alexander er minder stijf bij dan vorige jaren. Maar het blijft een vreemd gezicht, zo’n man die ongemakkelijk in het midden van een enorme ruimte staat, de vingers krampachtig tegen elkaar geklemd. Met net iets te strak op elkaar geklemde kaken declameert hij teksten als deze:
“Vrijheid is nooit gratis. Zij vraagt altijd iets van ons: vertrouwen in elkaar, redelijkheid, de bereidheid om elkaar ruimte te geven. Iedereen die zich verdiept in wat vrijheid is, snapt waarom verdraagzaamheid zo belangrijk is. Als we mensen met een andere mening gaan bedreigen, ondermijnen we precies wat ons zo dierbaar is. Om vrij te zijn, moeten we het dwarse denken toelaten. In onszelf en bij anderen.”
Zijn toespraak werd juichend ontvangen: journalisten buitelden over elkaar heen om hun waardering uit te spreken. Volgens de Volkskrant “lijkt de kerstoespraak elk jaar iets persoonlijker te worden” terwijl de koning volgens het NRC “meer ontspannen oogde dan in voorgaande jaren”. En het AD jubelde “Hier staat een koning die naturel zijn verhaal doet. De aandacht wordt niet meer afgeleid door details in het interieur of de spanning op zijn gelaat.”
Toch vraag ik me af: zou de gemiddelde luisteraar zijn hoofd er de volle zes minuten bij kunnen houden? Wat wordt gezegd is prachtig hoor, maar de taal blijft grotendeels schrijftaal, en het abstractieniveau is behoorlijk hoog. Het is een kersttoespraak zoals we die van een koning verwachten: waardig en sympathiek, maar wel een beetje saai. Gelukkig heeft saai heeft ook een goede kant: wie zich bescheiden en voorspelbaar gedraagt, scoort hoog op warmte. Mits dit gedrag een beetje authentiek oogt natuurlijk.
Voormalig premier Jan-Peter Balkenende had precies dezelfde kwaliteit. Hij was op geen enkele manier sprankelend of sexy, maar wel heel consistent. Hij weigerde zelfs categorisch om zijn Harry Potter-kapsel aan te passen. En gek genoeg gaf dat ons het geruste gevoel dat de staat bij hem in goede handen was.
Dat is precies waar warmte over gaat. Het gaat niet over aaibaarheid of lievigheid, maar over betrouwbaarheid. Zou ik mijn vierjarig nichtje aan deze persoon meegeven? Of mijn portemonnee? Met andere woorden: denk ik dat deze persoon goede intenties heeft? In het geval van Jan-Peter Balkenende en Willem-Alexander is het antwoord een volmondig ja.
Er zit dus een goede kant aan weinig sprankelend zijn. Sterker nog: in sommige gevallen valt het zelfs aan te raden. Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat een bankier veel monotoner spreekt dan een kunstenaar. Dat heeft natuurlijk een functie: wie vertrouwt zijn geld nu toe aan een expressieve, aanwezige persoonlijkheid in een felgekleurd pak? Saai is in sommige gevallen gewoon goed.
En ik weet het natuurlijk niet zeker, maar ik gok dat Willem-Alexander ook hoger op warmte scoort dan zijn moeder. Dat heeft te maken met zijn stijl van communiceren: zijn spreektaal is toegankelijker dan die van Beatrix, en hij laat op niet gescripte momenten ook meer van zichzelf zien. Meer gewone taal, minder afstand, en een tikkie saai. Een combinatie die verrassend genoeg uitstekend voor hem uitpakt.
