Boos publiek: waarom Steenbergen niet had gehoeven
Farah Nobbe29 oktober 2015
Wij zijn vóór presentaties. Dat is best logisch: presentaties zijn een fantastisch middel om met grote groepen mensen te tegelijk te communiceren. Het is live, het echt en het is buitengewoon effectief. Maar hoe mooi het middel ook: soms moet je presentaties mijden als de pest. Neem Steenbergen.
Steenbergen
Deze gemeente organiseerde een ‘beeldvormende vergadering’, oftewel een inspraakavond over de mogelijke komst van een asielzoekerscentrum. Wie de foto’s gezien heeft kan niet anders dan concluderen dat het een rampzalige bijeenkomst was waar testosteronbommen met opgestoken middelvingers en schuim op de lippen tekeergingen. Er werd door sprekers heen gejoeld en er werden beledigingen gescandeerd.
Bedreigend
Burgemeester Joseph Vos was achteraf wel tevreden over het feit dat er geen geweldsconflicten hadden plaatsgevonden. Hij had de grimmige sfeer natuurlijk niet leuk gevonden, maar ook niet bedreigend omdat hij ‘wel wat gewend was’. Een opmerkelijke reactie gezien het feit dat een Steenbergse vrouw die een tegengeluid had laten horen verbaal bedreigd werd en door vier agenten naar huis geëscorteerd moest worden. Je kunt je afvragen hoe veilig zij zich gevoeld heeft.
Goede bedoelingen
Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Ongetwijfeld heeft de gemeente Steenbergen de bijeenkomst met oprechte bedoelingen georganiseerd. Men wilde laten zien dat er bereidheid is om te luisteren naar de burger, gelegenheid tot discussie geven en de uitwisseling van gedachten bevorderen.
Tot zover de goede bedoelingen. Nu de realiteit. Onderzoek laat zien dat een groepspresentatie bestaande weerstand vaak vergroot. Als het publiek bij aanvang boos is, kun je er vergif op innemen dat het na afloop nóg bozer is. In hun onvolprezen boek ‘Nieuwe aanpak in overheidscommunicatie‘ geven van Pol, Swankhuisen en van Vendeloo een mooi overzicht van de gevaren van groepscommunicatie. Een kleine greep:
Selectieve opkomst
Op presentaties rond controversiële onderwerpen komen meestal meer tegenstanders dan voorstanders opdagen omdat die logischerwijs meer gemotiveerd zijn om hun standpunt te laten horen. Zo zit je binnen de kortste keren met het merendeel boze mensen in een zaal. De rest zit thuis.
Wie het hardst schreeuwt
In de regel nemen de meest assertieve types het woord, de minder assertieve deelnemers houden hun mond. Hierdoor lijkt het alsof iedereen het in de zaal het met de sprekers eens is. Dit kan een verkeerde impuls aan de beeld- en besluitvorming geven.
Polarisatie
Omdat er een proces van groepspolarisatie optreedt, zullen de meningen van de deelnemers na de bijeenkomst versterkt zijn. Wie voor was is nu nóg meer voor en wie tegen was is nu nóg meer tegen. Daar gaat je uitwisseling.
Sterker nog, als je eenmaal in het openbaar een mening verkondigt hebt, zul je er alles aan doen om die mening te behouden. Dit omdat we het onprettig vinden om inconsequent te zijn. Dus wie eenmaal hardop heeft laten weten tegen de aanstaande reorganisatie te zijn, zal het lastig vinden om hier later van af te wijken.
Boosheid leidt tot boosheid
Nu zou je kunnen zeggen: alles goed en wel, maar het is belangrijk dat boze burgers of ontevreden medewerkers eens lekker stoom kunnen afblazen. Het is toch ook niet de bedoeling om negatieve gevoelens onder het tapijt te schuiven toch?
Inderdaad. Gevoelens of meningen ontkennen werkt niet. Maar een platform bieden om tekeer te gaan werkt helaas ook niet. Onderzoek laat zien dat wie zich eens lekker opwindt tijdens dit soort bijeenkomsten, alleen maar kwader en ongenuanceerder wordt. Een verschijnsel dat iedereen waarschijnlijk uit z’n eigen omgeving kent. Wie tijdens de echtelijke ruzie eenmaal met de kopjes gaat gooien…
Alternatieven
De conclusie is overduidelijk: bij grote weerstand zijn presentaties het slechtst denkbare middel om te communiceren. Gelukkig zijn er talloze alternatieven: schrijf een enquête uit, vraag je publiek om een schriftelijke reactie of houd persoonlijke gesprekken met verschillende betrokkenen. Door in kleine verbanden te werken houd je grip op het proces en voorkom je dat je publiek polariseert. En dat was beter geweest voor Steenbergen.
