Wat wij kunnen leren van Trumps meest duistere truukjes

Het kan je niet ontgaan zijn: de Verenigde Staten bevinden zich in politiek bijzondere tijden. Nog niet zo lang geleden nog vonden de ‘midterms’ plaats, een soort tussenverkiezingen waarbij de leden van het Congres en een aantal leden van de Senaat gekozen worden. Omdat de midterm verkiezingen ongeveer twee jaar na de verkiezing van de president plaatsvinden, worden deze beschouwd als een indicatie van de populariteit van de zittende president. President Trump beschouwde de midterms in ieder geval zo en voerde daarom zeer fanatiek campagne.

De karavaan

Naast alle interessante politieke implicaties was er een heel opmerkelijk onderdeel van zijn campagne, namelijk de nadruk die er gelegd werd op the caravan of migrants. Volgens Trump was er een grote karavaan van migranten (gefinancierd door Soros!) onderweg naar Amerika. Onder deze migranten zouden zich vele criminelen en terroristen begeven en ze zouden dodelijke ziektes meenemen waaronder de pokken (al decennia wereldwijd uitgeroeid), lepra (interessante framing naar de bijbelvaste achterban) en turberculose.

Het gevaar van deze karavaan was volgens Trump zo groot dat hij het nodig achtte om bijna 6000 militairen naar de grens te sturen. Die militairen zitten er nu nog steeds, duimen te draaien. Vrijwel onmiddellijk na de verkiezingen verdwenen de verhalen over de karavaan.  Het lijkt erop dat de karavaan een campagnespeeltje was, wat na bewezen diensten in de hoek gegooid werd.

Fearmongering

Critici van Trump reageerden boos op de campagne. Ze beschuldigden de president van ‘fearmongering’, oftewel het zaaien van onnodige angst om z’n achterban ertoe te bewegen om op hen te gaan stemmen; een veel gebruikte tactiek om de massa’s te bespelen ten gunste van de eigen positie of agenda. Een effectief maar gevaarlijk spel dat ernstige gevolgen kan hebben voor kwetsbare mensen.

Maar, nu komt het, ik beweer dat de reden dat deze strategie zo goed werkt is omdat er eigenlijk een extreem optimistische kijk op de wereld verkondigd wordt. Om dat te begrijpen moet je begrijpen wat de definitie van optimisme is.

Optimist of pessimist?

Vraag iemand of ie een optimist of een pessimist is en je kan er donder op zeggen dat het antwoord meestal niet klopt. De meeste mensen denken namelijk dat als je regelmatig positief gestemd bent, je wel een optimist zult zijn en andersom. Maar de wetenschappelijke definitie van optimisme en pessimisme laten een complexer, maar ook interessanter beeld zien.

Positieve en negatieve gebeurtenissen

De vraag of je een optimist of pessimist bent wordt bepaald door je gedachten en reacties op leuke en vervelende gebeurtenissen.
Laat me dit uitleggen aan de hand van een vervelend voorval. Stel je voor, je geeft een presentatie en een kritische collega maakt en plein public de opmerking dat de cijfers die in je PowerPoint staan niet kloppen. Hoe reageer je? Je krijgt de keuze uit 1. naar jezelf toe of 2. van je zelf af.

Naar jezelf toe

Naar jezelf toe is de neiging om gebeurtenissen persoonlijk op te vatten. Als je op deze manier naar vervelende situaties kijkt zie je jezelf als de oorzaak van dingen. Dus het is JOUW fout dat er verkeerde cijfers in de PowerPoint staan. En verder zijn de gevolgen van deze gebeurtenis in jouw ogen permanent: je hebt je voor ALTIJD belachelijk gemaakt hebt bij het hoger management. En last but not least maak je het voorval allesomvattend. Je viel jezelf al een beetje tegen, maar nu kun je wel stellen dat er GEEN REDDEN MEER AAN is met jou. Klinkt dit bekend? Nu doen we dezelfde gebeurtenis, maar dan ‘van jezelf af’.

Van jezelf af

Je collega snerpt door de ruimte heen: “Nou, ik weet niet waar jij die cijfers vandaan hebt, maar die kloppen voor geen meter”. Nu zie jij het ook. De cijfers kloppen niet. Maar ja, dit kan toch niet veel met jou te maken hebben,  dus het moet wel de schuld van je collega zijn. Je verblikt of verbloost niet en zegt: “Jongens, zullen we niet te veel op de details gaan lopen mieren? Hou even de grote lijn in de gaten.” Vervolgens beschouw je het als een kort moment van frictie in een verder succesvolle presentatie in een voorspoedig lopende carrière. Zelfde gebeurtenis met een heel andere impact.

Leuke gebeurtenissen

Voor zo ver de reacties van een pessimist en een optimist op vervelende gebeurtenissen. Hetzelfde bij leuke gebeurtenissen maar dan precies andersom. Stel je voor dat je manager je vraagt om een presentatie te geven over het laatste succesvolle project wat je gedaan hebt om zo als voorbeeld te dienen voor je collega’s. Wat doe je nu? Naar jezelf toe of van jezelf af?

Precies omgekeerd

Pessimisten maken bij vervelende gebeurtenissen alles persoonlijk, permanent en allesomvattend, maar opvallend genoeg doen ze precies het omgekeerde als er iets goed gaat:

“Dit heeft niet zo veel met mij te maken. Ik zit nu toevallig gewoon in een goed team.”
“Nu is mijn leidinggevende enthousiast, maar je zal zien dat ze straks weer wat te zeuren heeft.”
“Leuk dat ik een goed project gedraaid heb, maar man, wat een permanente struggle is dat werk toch.”

Trump en optimisme

Terug naar Trump. Ik beweer dat zijn aantrekkelijkheid voor zijn achterban voor een groot deel te maken heeft met zijn optimisme. Kijk even mee. In het algemeen was zijn boodschap:

– We hebben een aantal problemen in ons land. Die problemen zijn in ieder geval niet onze schuld maar de schuld van de Chinezen/Democraten/Migranten/…(vul maar in).
– Nu denken jullie natuurlijk dat dit heel erg is, dat is het ook, maar hee, het is te fixen. Ik ga het voor jullie fixen. Ik bouw gewoon een muur/stuur het leger/begin een handelsoorlog. Simpel. Komt goed.
– Ik ben namelijk briljant en het feit dat ik in het verleden geld heb verdiend met hotels en golfbanen betekent dat alles wat ik doe een doorslaggevend succes gaat zijn. Trust me.

Optimisme en verkiezingen

Zie je het patroon van de optimist? Het is niet mijn of onze schuld! We gaan het fixen! Alles komt goed! Weg met de genuanceerde verhalen of analyses, weg met de zelfanalyse, deze man gaat het regelen. En zo, terwijl hij zijn achterban dreigt met hel, verdoemenis en de pokken, communiceert hij ondertussen een diep optimistisch verhaal.

Dr. Martin Seligman, een van de meest vooraanstaande psychologen van de 20e eeuw en goeroe van de positieve psychologie beweert zelfs dat optimisme dé doorslaggevende factor is geweest in alle afgelopen Amerikaanse presidentsverkiezingen.

De moraal van het verhaal

Maarmaarmaar, hoor ik je zeggen. Heel veel problemen zijn hartstikke genuanceerd en moeilijk op te lossen en hebben veel gevolgen, je wilt toch niet zeggen dat we Trumps simplisme en fearmongering achterna moeten? Nee, laten we dat niet doen. Maar laten we als wereldverbeteraars zijn lessen over optimisme wel ter harte nemen.

Kijk voor het contrast even mee naar een bericht wat ik tegenkwam op een twitteraccount over milieuproblemen.

“Waarom rapporteren Nederlandse dagbladen zo mondjesmaat over het kolossale probleem dat mensen en hun bedrijven in razend tempo álle ecosystemen van de aarde vernielen, en daarmee het eigen voortbestaan op het spel zetten? Wat is er belangrijker voor onze kinderen dan dít?”

Een probleem. Ons probleem. Onze schuld. Het gaat over alles en altijd. En ik zie geen oplossing. Deze twitteraar heeft een punt. Maar stel jezelf de volgende vraag: heb ik al veel zin om aan te haken?

Of jouw boodschap gehapt wordt of niet is sterk afhankelijk van de mate van optimisme die
eruit spreekt. Dat betekent dat je wel problemen kunt schetsen, maar dat je je publiek ook moet laten zien dat deze problemen niet eeuwig duren en niet allesomvattend zijn.

Als jij kunt laten zien dat er iets gedaan kan worden, dat er oplossingen zijn, dat het goed komt, gaan de harten van je publiek open en lukt het ze beter om in actie te komen. Wat Trump kan, kun jij beter. Let maar op, het komt goed.

Meer over het strategisch insteken van je verhaal leer je bij onze training Storydesign en Storytelling.