“We moeten zorgvuldig zijn om het virus geen nieuwe zuurstof te geven.” zei Mark Rutte vorige week in een persconferentie. Feitelijk is dit natuurlijk onzin: je kunt een virus niet zien, laat staan dat je het zuurstof kunt geven. Toch werkt deze metafoor uitstekend, en heeft het veel meer impact dan een cognitieve uitspraak als “We moeten voorzichtig zijn dat het virus zich niet versneld gaat verspreiden”. Maar hoe werkt dit eigenlijk? En kunnen wij hier iets van leren?
Beelden activeren onze hersenen
Mark Rutte gebruikt in deze zin de associatie met een brand: geef het zuurstof en het laait op. Bij het verwerken van zo’n metafoor vindt in onze hersenen dual coding plaats: er komen niet een maar twee hersengebieden in actie.
Allereerst gaat het systeem aan de slag dat zich bezighoudt met taalverwerking (zorgvuldig met het virus omgaan), daarna het systeem dat visuele informatie verwerkt (zuurstof bij het vuur). Je brein draait dus op volle toeren en kan niet anders dan de link tussen beiden leggen.
Maar het wordt nog beter: doordat er twee onafhankelijke, samenwerkende systemen in je hersenen aan het werk zijn wordt de toegang tot je langetermijngeheugen ook nog eens eenvoudiger gemaakt. Metaforen activeren je dus niet alleen, ze zorgen er ook nog eens voor dat de boodschap langer onthouden wordt.
Gegarandeerde win-win
Metaforen zijn een gegarandeerde win-win voor iedere spreker, mits je het goede beeld kiest. Dat zie je duidelijk in een onderzoek genaamd ‘Metaphors we think with’. Hierin kregen twee groepen mensen de vraag wat er moest gebeuren met de criminaliteit in Adisson (en je hoeft niet te googelen, Adisson bestaat niet).
Beide groepen kregen een tekstje met dezelfde statistieken. Maar de ene groep kreeg te lezen dat ‘criminaliteit zich verspreidde als een virus’ en de andere ‘dat de burgers ten prooi vielen aan een beest’. De beest-groep vond vervolgens dat er hard gestraft moest worden en de virus-groep dat er sociale hervormingen nodig waren. En als je ze vroeg waarom ze die aanpak kozen dan verwezen ze naar de statistieken. De beeldspraak bleef onopgemerkt.
Onzichtbaar beïnvloeden
Geen wonder dat de beeldspraak zo geliefd is bij politici, vooral in tijden van crisis. Ze bieden een geweldige kans om onzichtbaar te beïnvloeden. Er wordt de laatste weken veelvuldig gesproken van een ‘oorlog’ met een ‘onzichtbare vijand’ die ‘verslagen’ moet worden. Trump spreekt van een ‘Medicijn dat niet erger moet zijn dan de kwaal’ terwijl Rutte zegt dat het ‘Twee kanten van dezelfde medaille zijn’. En deze beelden beïnvloeden ons meer dan we onszelf realiseren.
Wees wel voorzichtig met de metaforen die je kiest. Een goed gekozen beeld kan je publiek motiveren in actie te komen, maar een slecht gekozen beeld kan je nog jaren achtervolgen. Of om het maar even in een beeld te vangen: met een metafoor kan je geweldig scoren, maar wel graag in het goeie doel.
